Uprowadzenie (porwanie) rodzicielskie ma miejsce w sytuacji, gdy jeden rodzic bez wiedzy i woli drugiego rodzica wywozi dziecko z państwa jego stałego pobytu albo posiadając zgodę drugiego rodzica lub odpowiedniego organu na określony czasowo wyjazd do innego państwa po upływie tego terminu zatrzymuje tam dziecko.
W takiej sytuacji zastosowanie znajduje Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r. (dalej: „Konwencja”), której Polska jest stroną. Celem Konwencji haskiej jest doprowadzenie do przywrócenia stanu faktycznego i prawnego, jaki istniał przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem dziecka – najczęściej poprzez wydanie orzeczenia nakazującego powrót małoletniego do miejsca jego stałego pobytu przy spełnieniu wszystkich pozytywnych przesłanek, o których mowa w art. 3 Konwencji. Postępowanie w trybie Konwencji Haskiej wszczynane jest poprzez złożenie stosownego wniosku przez organ centralny, bądź bezpośrednio przez rodzica, którego prawa do opieki zostały naruszone.
W celu właściwej oceny stanu faktycznego sprawy bardzo ważne jest ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka przed uprowadzeniem. Dopiero po dokonaniu takiego ustalenia można dokonać oceny, czy faktycznie doszło do uprowadzenia małoletniego w konkretnej sytuacji. Należy zauważyć, że podstawowe znaczenie dla postępowania dotyczącego powrotu dziecka, wszczętego na podstawie przepisów Konwencji ma miejsce stałego pobytu a nie obywatelstwo.
Zgodnie z art. 3 Konwencji, bezprawność uprowadzenia ma miejsce, jeżeli nastąpiło naruszenie prawa do opieki, a w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawo to było skutecznie wykonywane. Najczęściej spotykaną sytuacją jest wywiezienie za granicę dziecka przez matkę bez uzyskania uprzedniej zgody ojca bądź w przypadku jej braku – zgody właściwego sądu rodzinnego. Orzeczenia wydane na podstawie przepisów Konwencji mają na celu przywrócenie stanu sprzed uprowadzenia, nie rozstrzygają natomiast w przedmiocie opieki nad dzieckiem. Orzeczenia dotyczące opieki mogą zapaść dopiero później i są one wydawane przez sądy właściwe dla miejsca stałego pobytu, a postępowania, które już są w toku ulegają zawieszeniu do czasu rozstrzygnięcia w przedmiocie uprowadzenia małoletniego. Konwencja przestaje obowiązywać, kiedy dziecko osiąga wiek 16 lat.
Należy zauważyć, że w wielu państwach europejskich porwanie rodzicielskie jest także penalizowane w prawie karnym. W Polsce uprowadzenie dziecka przez rodzica, który posiada władzę rodzicielską, nie jest czynem zabronionym w świetle przepisów karnych.
